توجّه به گسترش علم الکترونیک در جهان و کاربرد آن در رشته های مختلف افراد زیادی به این رشته علاقه مند شده اند .

علم الکترونیک در بسیاری از رشته های دانشگاهی مانند : کامپیوتر، پزشکی، صنایع هسته ای، روباتیک، مخابرات، صنایع نظامی و غیره کاربرد وسیع دارد و امروزه در گوشه و کنارمان وسایل الکترونیکی بسیار زیادی (مانند یخچال، مهتابی، تلفن همراه، تلویزیون و غیره) را مشاهده می کنیم به طوری که بدون آنها زندگی ما مختل می شود.

بعضی افراد فکر می کنند که یادگیری این رشته مختص مهندسان الکترونیک است و فقط آنها توانایی ساخت، طراحی و تحلیل مدار را دارند  در حالی که یادگیری این رشته بسیار آسان است .

توجه به فناوری اطلاعات در دهه آخر قرن بیستم را مبتنی بر توسعه عملی زمینه‌های فناوری در آزمایشگاه‌های پژوهشی و تا حدودی دانشگاه‌های توسعه‌یافته دانسته‌اند، در حالی که در آغاز هزاره جدید، فناوری اطلاعات به نحوی گسترده راهکارهای عملی خود را در زمینه‌های زندگی اجتماعی مانند دولت الکترونیکی، سلامت و بهداشت الکترونیکی، و آموزش الکترونیکی جستجو کرده و این امر به مرور ساختار حاکمیتی دولت‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

دسترسی به اطلاعات مراقبت‌های پزشکی نیز، یک حق ابتدایی و اساسی عامه مردم است .فراهم‌آوری امکانات و منابع انسانی کافی به همراه تجهیزات مناسب الکترونیکی در همه جا و بویژه نقاط دور دست و محروم،‌کاری دشوار و پرهزینه می‌باشد. با بهره‌جویی از فناوری مخابراتی و اطلاعاتی، افراد جامعه قادر خواهند بود از دسترسی یکسان به خدمات بهداشتی و پزشکی الکترونیکی به منظور حفظ سلامت خویش بهره‌مند شوند و فرایند مراقبت‌های بهداشتی و درمانی خود را به نحو مناسب‌تری اداره کنند. کاربرد اساسی دیگر این روند، کمک به پیشگیری و کنترل بیماری‌های واگیردار، راهنمایی منابع انسانی متخصص در درمان، و تسریع در فرایند ارائه خدمات بهداشتی و پزشکی است (المدرسی، 1382).

 بر این مبنا، بهره‌جویی از ساختار دولت الکترونیکی نیاز به برنامه‌های دقیق در حوزه نرم‌افزاری مانند تجارت الکترونیکی، آموزش الکترونیکی، و پزشکی الکترونیکی دارد. در این مقاله، به دیدگاه جهانی در خصوص پزشکی الکترونیکی پرداخته شده و سپس برنامه‌های مقدماتی این حوزه در کشور مورد بررسی قرار گرفته است.

1-2 تاریخچه کاربرد الکترونیک در علم پزشکی

رایانه یا دستگــاهی که می توان با آن محـــاسبات عــددی انجــام داد برای دو هـــدف عمــده کاربرد پیـــدا کرده اســـت: انجـــام دادن محـــاسبات پیچیــده بــا سهـــولــت؛ دستیابی و ارزیــابــی اطـــلاعــات زیــاد و پیچـــیده.

چینـــیهای قــدیم «چـــرتکــه» را درست کردند - کـــه روش کار با آنها حرکت دادن دانــه هایی (Beads) در خطــوط (ســـیمهای) موازی است؛ و بعــدها لغــت محاسبه کردن (Calculte) از لـــغت «Calculi» به دست آمد کـــه در واقـــع همــان لاتیـن لغت دانه ها یا Beads است.
در ســــال 1642، «پـــاسکال» - ریاضیدان - ماشینـــی را طراحــی کـــرد که به طور اتوماتیک و با استفــــاده از تعـــدادی چرخ کار می کرد که در مکانهای دهگانه (ده مرحله ای) قرار می گرفت و موقـــعیت آنها در پنجره ای به عنوان عدد محاسبــه و نشان داده می شد. بعـــدها دیگران در ایــن ماشیــن - برای به کــار بــردن ضــرب و تقـــسیم - تغییراتـــی ایجـاد کردند.
در سال 1801، «ژآکارد» (Jacquard) فرانسوی ماشین بافندگــی را طــراحی کــرد که بـــا استفــاده از چند کارد که سوراخهایی با شکلهای مختلف روی آن تعبیه شده بود می توانست شکل و الگوی (نقشه) بافندگی را تعیین کند. در 20 سال بعد، «چارلز بابیج» (Charles Babbage) انگلیســـی از اندیشه کارتهای سوراخدار در ذخیره و ایجاد راهکارهای مربوط به ماشـــین حساب و محاسبه جداول کشتیرانی استفـــاده کرد؛ و در واقـــع، او به عنـــوان کســـی شنـــاختــه می شـــود که اســـاس رایانه را بـــرنامـــه ریزی کــرد.

در سال 1880، «سنسوس» و «هرمان هولریث» و «پاورز» امریکایی نوعی ماشین شمارش و رایانه ای را طراحی کردنــــد که با کارتهای ســـوراخدار (Punch Card) کار می کرد. هولریث سپـس اختراع را ثبت و یک شـرکت ( Computer Tabulating Recording Company ) را تشکیـــل داد که در ســـال 1924 تغییــر نام داد وبـــه IBM مشهـــور شد. در 1944 ، IBM ، Marki ماشیـــن کامپیوتر الکترونیکی ( ENIAC ) که سرعت بالا داشت ساخته شد کــه محـــاسبات 20 ساعتـــی کامپیوتر های قـــبلی را که برای محاسبات در زمان جنگ جهانی II ساختـــه شـــده بود در 30 ثانیه انجــام می داد در این راستا ، تولید کنندگان ENIAC کامپیوتر دیگری ساختند ( UNIVAC ) که توان ذخیره دستور العمل های خود را نیز داشت . ( Universal Automatic Compution ) این کامپیوترها از 18000 تیوب خلاء که بسیار بزرگ بود ساختـــه شـــده بـــود و در ضمن صرف برق زیــاد ، حـــرارت زیـــادی ایجاد و در نتیجه خیـــلی قــابل استفــاده نبـــود

مـــشکل توسعــه کامپیوتر با اختراع ترانزیستور ( آمپلی فایر کـوچک نیمه هادی Solid- State ) در سال 1974 حـل شد ایــــن اختراع باعــث ســاخت کامپیــوتر دیجیتال شد که بطور دیــجیتال اطلاعــات و دستـــورالعمــل را ذخیره و استفـــاده کنـــند و تنهـــا مشکل آن تعداد زیـــاد تــرانزیستـــورها و مــداراتی بــود که جـــهت ســـاخت کامپیـــوترلازم بود . با ساخت ( IC ) Integrated Circuit ، مشکل اندازه کامپیوترها به تدریج حل شد و ساخت کامـــپیوتر های مینی امکـــان پذیر شـــد که با رشد LSI ( 10 هزار تا 20 هزار ترانزیستور ) و (VLSI) Very LargeScale Integrated Circuit (تا یک میلیون ترانـــزیستور کــه تمام مدارک و ترانزیستــورهای ضروری در یک چیپ سیلیکون کوچک قرار می گرفت) ، در جهت ســـاخت Microcomputer و PC های معمولی بـــا CPU های کوچک گسترش یافت و این در واقــع تا اواخـــر دهه 1970 به حد قابل قـــبولی رسید .
تا سال 1970 استفاده کنندگان کامپیـــوتر می بایست با زبان بــرنامه نـــویسی آشنایی داشته باشند تا از کامپیوتر استفـــاده کنــند و فقط سازمانهای بزرگ حکـــومتی و بانکها امکان تهیه کامپیوتر را داشـــتند . در حالی که تا سال 1980 کامپیوترهای کوچک با قـــدرت بالا که بسیار راحت قـــابل استفاده و بهره برداری بودند ســـاخته شــد و در واقـــع یک کامپیوتر شخصی ( میکرو کامپیوتر ) که ساخته شد دهها برابر مشخصات بهتـری نسبت به Mainframe های سالـــهای قبـــل از آن داشت . آنچه از آن به بـــعد بدست آمد ، قدرت و سرعت و حافظه بالاتر بود که با رشد سخت افزار و همچنین توسعه نــرم افـــزارهای جدید ، کامپیوترهائی طراحی شــد که امکان محاسبات ، آنالیز اطلاعات ، ذخیره اطلاعات و انواع کارهای گرافـــیکی و طـــراحی و بـــرنامه ریزی را فراهم آورد .

بعنوان مقایسه از اولین سری هایIBM ، (IBM 360) که کوچکترین مدل آن مــدل 30 بــود حافظه ، غیر قابل توسعه 64k داشت که با سرعتی برابر 100 هزار دستور العمل در ثانیه ، قیمتی حدود 200000 $ داشت و بــا چنـــد تن وزن تجهیزات اتاق کاملی با تهویه هـــوای خـــاص نیاز داشت . در حالی که فقط در سال 1986 IBM - PC با قیمتی کـــمتر از 1000 دلار و اندازه یک تلویزیون ، حافظه های 128k و قابل توسعه و سرعتـــی برابــر 300000 دستـــورالعمل در ثانیه را داشــت و هم اکنــون PC های کوچـک با حـــافظه هایی بیش از 64M مگابایت سرعتی بیشتر از چنـــد میلیـــون دستورالعمل در ثانیه را داراست . با توسعه کامپیوتر ، این وسیله بطـــورمعجزه آســـا دربسیــــاری از امور زنــــدگی مورد استفـــاده قـــرار می گیرد بعنــوان مثال در علوم ، کامپیوتر ، اندازه و آنالیــز دقیــق پـــدیـده ها را از قبیــل موقعیت و ســـرعت و جهت یک سفیـــنه فضایی را بعهده گــرفتــه و مشکلات ریاضی پیچیده را حل می کنــد

1-3 فناوری اطلاعات در آموزش پزشکی

فدراسیون جهانی آموزش پزشکی (WFME) یک سازمان غیردولتی مرتبط با سازمان بهداشت جهانی (WHO) و شش انجمن منطقه ای تحت پوشش آن است که با دستیابی به کیفیت مطلوب در کلیه سطوح آموزش پزشکی در سطح جهان (پزشکی عمومی؛ تخصصی؛ آموزش مداوم پزشکان) راه اندازی شده است.
از سال ۱۹۹۷ با گسترش اینترنت، توسعه ناگهانی در کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات ICT در آموزش پزشکی نیز پدید آمد که ظرفیت بالقوه ای ایجاد نمود و از طرفی یک راهنما یا دستور العمل را ضروری ساخت.

این فناوری امکان دستیابی به اطلاعات و دانش تخصصی را مستقل از مکان و زمان فراهم کرده و زمینه را برای همکاری گسترده آموزشی با امکان خودارزیابی و دریافت بازخورد ایجاد می کند.
ICT ظرفیت بالقوه ای را در عرصه آموزش ایجاد کرده و امکان ایجاد محیط یادگیری مؤثر با بازخورد فوری و مرتبط با محتویات آموزش را فراهم می کند و از این رو WFME از سال ۱۹۹۷ کمیته ای از مشاوران را جهت استفاده از کامپیوتر در آموزش پزشکی تشکیل داده و از آنها خواست تا راهنمایی برای ادغام این ابزار جدید با برنامه آموزشی تهیه کند.

دانش پزشکی و تحقیقات مربوطه وابستگی زیادی به مدیریت اطلاعات دارد. اینترنت فرصت هایی را برای ارتباط دانشکده های پزشکی در سطح جهان با یکدیگر و به اشتراک گذاشتن مواد آموزشی به کمک کامپیوتر را فراهم می کند.کامپیوتر با ظرفیت بالای مدیریت اطلاعات و ارتباطات، قوی ترین ابزار برای پردازش دانش پزشکی و گشودن راههای جدید در فرآیند آموزش است.

اینترنت یادگیری آزاد را در داخل دانشکده ها و نقاط دوراز دسترس تسهیل می کند.کامپیوتر به تنهایی نیز به وسیله اساتید در کلاس درس برای آموزش یا به وسیله دانشجویان جهت خود آموزی قابل استفاده است و اتصال کامپیوترها به یکدیگر در یک شبکه محلی؛ مدیریت آموزشی به کمک کامپیوتر را ساده کرده و امکان ارتباطات کامپیوتری در داخل مؤسسه را فراهم می کند.

1-3-1  تعیین تناسب کامپیوتر برای آموزش پزشکی

تکامل روشهای یاددهی و یادگیری باید به دنبال نیازهای آموزشی و پشتیبانی امکانات فناوری یا سیاستگذاری های مؤسسات باشد. ICT ظرفیتی بالقوه وسیعی برای بهبود کیفیت در آموزش پزشکی و تخصصی فراهم می کند و ممکن است باعث ایجاد راههایی جهت استفاده از منابع دیگر شود.
برای هر فعالیت آموزشی باید به این سؤال پاسخ داد که ICT چگونه می تواند دستیابی به اهداف آموزشی را تسهیل کند.

 در اینجا می بایست ابتدا چگونگی استفاده از ICT در آموزش تعیین و تبیین شود:

1-3-1-1  توسط محتوا

قبل از تهیه مواد آموزشی جدید باید اهداف آموزش مشخص شود. مزایای فرض شده برای آموزش به وسیله کامپیوتر باید به صورت شفاف تعریف شود. پیشنهاد می شود قبل از تولید مواد آموزشی جدید قابلیت دستیابی به برنامه درسی و اطلاعات مورد بازنگری دقیق قرار گیرد.
تغییر ناگهانی در محیط یک پارچه فعلی بدترین نظریه است. باید اساتید و دانشجویان نقشی فعال در ایجاد محتوا جهت منابع چند رسانه ای جدید داشته باشند. همکاری بین بخشی با کارشناسان علوم کامپیوتری، گرافیک، طراحی و علم تعلیم و تربیت برای دستیابی به مفید بودن و بالا بردن کیفیت محصولات چند رسانه ای توصیه می شود. ICT امکان مشارکت در منابع درسی را در سطح جهان فراهم می سازد.
اصول آموزش پزشکی به سرعت منتشر و توسعه می یابد و بنابراین برنامه های آموزش پزشکی بر پایه کامپیوتر باید قابل تغییر براساس نیازهای محلی و تطبیق با نگرشهای جدید باشد.
باید هر یک از اساتید خود را مالک فرآیند بداند و مواد آموزشی را جهت استفاده مناسب در محیط جدید روزآمد نماید. بنابراین مواد آموزشی که اصولاً برای دوره آموزشی پزشکی عمومی تولید می شود، برای تحصیلات تکمیلی تخصصی و آموزش مداوم پزشکی نیز قابل استفاده خواهد بود.

1-3-1-2  ادغام ICT در برنامه آموزشی

توصیه می شود موضوعاتی از برنامه آموزشی که به صورت مؤثر قابل ادغام با ICT است کاملاً مشخص گردد.اساتید باید جهت کاربرد مناسب فناوری مخصوصاً در زمینه های تدریس در کلاس، گروه های کوچک خودارزیابی، دروس و آزمایشگاه های on-line آموزش داده شوند. لازم است اساتید با چگونگی استفاده از فناوری آشنا شوند تا در زمان مناسب به تهیه مواد آموزشی علاقه مند شوند.فعالیت های دانشجویان باید برای توسعه آموزش به وسیله ICT تشویق شود. ممکن است دانشجویان از کامپیوتر به عنوان ابزاری مهم جهت یادآوری مجدد اطلاعات و بازسازی آن استفاده کنند.

1-3-2  دسترسی به فناوری مناسب

استفاده مناسب از ICT نیازمند دسترسی به فن آوری مناسب، آموزش چگونگی استفاده از فن آوری و برنامه ریزی درازمدت در این زمینه است.

1-3-2-1  دسترسی

۱. دسترسی اساتید و دانشجویان به خدمات پست الکترونیک

۲. دسترسی به کامپیوتر در دانشکده پزشکی و در منزل همراه با ارتباط اینترنتی (اگر دانشجویان در خوابگاه زندگی می کنند کامپیوتر آنها مستقیماً به شبکه دانشگاه متصل گردد.)
۳. کمک به خرید سخت افزار و نرم افزار (خرید انبوه) یا هماهنگی جهت خرید اقساطی توسط اساتید و دانشجویان از طریق مذاکره با سرویس دهنده های اینترنتی مشخص.
۴. کامپیوتر مورد نیاز و امکانات ارائه ویدئویی دروس از طریق ایجاد شبکه در مکان های آموزشی.
۵. امکانات اتصال کامپیوترهای شخصی اساتید به اینترنت.

1-3-2-2  آموزش و پشتیبانی

۱. از طریق ایجاد مرکز مشاوره و راهنمایی تلفنی دانشجویان و اساتید را به استفاده از کامپیوتر و اینترنت در منزل تشویق کنید.

۲. میزان صلاحیت و آشنایی دانشجویان را با ICT تعیین و درصورت نیاز امکانات آموزش آنها را فراهم نمایید.

۳. امکان حمایت فنی کارکنان در کلیه سطوح و مشارکت آنها در توسعه دانشکده را فراهم کنید.
۴. در آموزش اساتید روی یک گروه اصلی تمرکز کنید و اجازه دهید که آنها همکاران خود را آموزش دهند.
۵. سطوح متفاوت صلاحیت اساتید برای دستیابی به حداقل مهارت لازم جهت ارائه الکترونیکی مواد آموزش را مشخص سازید.

۶.-از وب جهت اهداف مدیریتی استفاده کنید.

1-3-2-3  برنامه ریزی

۱. از محدودیت های پهنای باند اینترنتی در زمان برنامه ریزی و اجرای برنامه های چند رسانه ای بر پایه وب آگاه باشید.

2 -بر روی استانداردهای مشترک در اجرا و تناسب در خواست های سیستم با حداقل موضوعات مورد بحث توافق کنید و روی نوعی از فن آوری تمرکز کنید که فعالیتهای گروهی را تسهیل می کند.
۳. از توسعه استانداردهای نرم افزارهای آموزشی آگاه باشید.

۴. دقت کنید که دانشجویان خود منابع آموزشی را معرفی کرده و در برنامه ریزی و توسعه و مراحل تولید مشارکت کنند.

۵. امکانات لازم را برای جایگزین کردن تجهیزات کامپیوتری فراهم نموده و جاهایی را که نیاز به فن آوری جدید ندارد مشخص نمایید.

۶. بدانید که استفاده مناسب از فن آوری جدید ممکن است شکل جدیدی از یادگیری را ایجاد کند که نیازمند تغییر در برنامه های مؤسسه خواهد بود.

۷. در مورد دانشجویان معلول براساس توصیه های ملی و بین المللی عمل کنید.

 1-3-3 یافتن اطلاعات جهت توسعه الکترونیکی آموزش پزشکی

راهنماهای متعدد منابع دیجیتالی در سطح ملی و منطقه ای وجود دارد که متأسفانه هیچ کدام کامل نمی باشند، در اینجا به تعدادی اشاره شده است:

۱.از طریق موتورهای جست وجو سایتهای اینترنت را از نظر نر م افزارهای رایگان بررسی کنید.
 2. لیست خدمات دهندگان: بهتر است دانشکده های پزشکی، اساتید و دانشجویان با همکاران خود از طریق پست الکترونیکی ارتباط برقرار کنند یکی از روشها استفاده از لیست های موجود در سرویس دهنده ها است.
3. لیست Med-ed به وسیله انجمن دانشکده های پزشکی آمریکا اداره می شود. تمرکز این گروه بر روی اطلاعات و ارسال اطلاعات براساس استفاده از فن آوری در آموزش پزشکی است. لیست این پست الکترونیکی توسط بیش از ۹۰۰ مدرس علوم پزشکی در دنیا استفاده می شود و منبعی آماده جهت تبادل نرم افزارهای مناسب است.

۴. لیست MEDIMED یک لیست اروپایی است که بر روی آموزش پزشکی تمرکز دارد و حدود ۲۰۰ کاربرد با ثبت رایگان دارد.

5. لیست یا راهنماهای ملی یا منطقه ای نرم افزارهای موجود برای مثال عبارتند از:
- لیست وب سایت های حمایت شده توسط کمیته هایی از قبیل IMIAWGI از هیدل برگ و انجمن دانشکده های دندانپزشکی اروپا.

- خلاصه مقالات در مدلاین ‎/ همایشهای متخصصان علوم پزشکی یا سازمانهای اطلاع رسانی اغلب همراه با برگزاری نمایشگاه است. اطلاعات مربوط به آنها در مجلات تخصصی قابل دستیابی است و یا در مدلاین نیز جمع آوری شده است.

۶. راهنماهای نرم افزاری: متأسفانه هیچ منبع مشخصی وجود ندارد ولی بعضی از منتشر کنندگان، کاتالوگ های on-line دارند.

2-1  نقش الکترونیک در توسعۀ بیمه های عمر

پیدایش نرم‌افزارهای بانک اطلاعاتی و رشد در پردازش و ظرفیت ذخیره‌سازی رایانه‌ها بدین معنا بوده است که بسیاری از شرکت‌های بیمه از نظام‌های یکپارچه استفاده می‌کنند به